Spośród wszystkich odpadów z tworzyw sztucznych wytwarzanych w UE jedynie 0,1 procent jest obecnie poddawanych recyklingowi chemicznemu. Jaka proporcja jest realistyczna w perspektywie średnioterminowej?
Biorąc pod uwagę wielkość przepływów odpadów z tworzyw sztucznych w Europie, Wspólne Centrum Badawcze UE stwierdza, że w optymistycznym scenariuszu recykling chemiczny może zwiększyć swój udział w recyklingu aż do 15 procent do 2030 roku. Udział recyklingu mechanicznego mógłby odpowiednio wzrosnąć do 45%. Recykling mechaniczny byłby wówczas nadal trzykrotnie większy niż wolumen recyklingu chemicznego. Jest to całkowicie zgodne z celami, do których dążymy w firmie BASF, ponieważ wszystko, co można poddać recyklingowi mechanicznemu, powinno zostać poddane recyklingowi mechanicznemu. W Europie 23 procent odpadów z tworzyw sztucznych trafia obecnie na wysypiska śmieci, 42 procent wykorzystuje się do produkcji energii, a około 35 procent poddaje się recyklingowi mechanicznemu. Z naszego punktu widzenia celem musi być recykling większej ilości tworzyw sztucznych, mniejsze spalanie i mniej wyrzucania na wysypiska śmieci. Wierzymy, że nastąpi dalsze doskonalenie procesów recyklingu, nie tylko procesów chemicznych, ale także mechanicznych. Optymalny wynik można wyraźnie osiągnąć poprzez połączenie obu.
Aby zwiększyć recykling chemiczny, potrzebne są duże inwestycje. Jakie warunki ramowe są niezbędne, aby zapewnić realizację tych inwestycji?
Według danych Plastics Europe przemysł chemiczny planuje do 2030 r. zainwestować nieco ponad siedem miliardów euro w recykling chemiczny. Najważniejszym czynnikiem dla naszej branży jest stworzenie wiarygodnych ram prawnych, ponieważ nie możemy tego osiągnąć sami. Kluczowym wymogiem jest maksymalna otwartość technologiczna. W ramach regulacyjnych recykling chemiczny musi zostać zatwierdzony w ramach kwoty recyklingu mechanicznego. Jeśli na przykład w opakowaniu wymagana jest zawartość materiałów pochodzących z recyklingu na poziomie 30%, należy zatwierdzić recykling chemiczny. Da nam to poczucie bezpieczeństwa, że nasi klienci będą mogli z niego korzystać. Pomocne byłoby również wprowadzenie rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Producent, np. opakowania, samochodu czy lodówki, powinien wpłacić określoną kwotę na wspólny fundusz, z którego następnie finansowany jest recykling. Jest to dla nas szczególnie ważne w BASF, ponieważ nie istnieje jeszcze coś podobnego w przypadku tak zwanych materiałów użytkowych, które dostarczamy dla naszych kluczowych gałęzi przemysłu, tj. przemysłu motoryzacyjnego i sektora budowlanego.
Jaką rolę odgrywa procedura bilansu masy, do której politycy odnoszą się obecnie dość sceptycznie?
Jeżeli proces nie zostanie zatwierdzony, transformacja w kierunku funkcjonującej gospodarki o obiegu zamkniętym stanie się tak niezwykle kosztowna, na tyle, że prawdopodobnie w ogóle nie zostanie zrealizowana. My, przedstawiciele przemysłu chemicznego, możemy wnieść znaczący wkład w tę transformację dzięki naszym podstawowym kompetencjom w zakresie konwersji materiałów. Jednakże opracowanie procesów wymaga czasu i, jak powiedziałem, konieczne są duże inwestycje. Jednak my też chcemy coś zrobić teraz. Jest to możliwe dzięki bilansowi masowemu. Jedną z głównych zalet jest to, że możemy wykorzystać istniejące zakłady. Surowce kopalne zastępujemy surowcami o obiegu zamkniętym, czyli ropą naftową olejem pirolitycznym, już na bardzo wczesnym etapie łańcucha wartości, a następnie przypisujemy je do konkretnych produktów. Mamy ten proces i każdy indywidualny produkt certyfikowany przez niezależny organ. Działa na tej samej zasadzie, co w przypadku zielonej energii elektrycznej.
Dlaczego recyklerzy chemiczni muszą tak zawzięcie walczyć o rozpoznanie bilansu masowego?
To kwestia zaufania. Nowe, chemiczne procesy recyklingu nie istnieją tak długo, procesy mechaniczne są już ugruntowane. Na recyklingu mechanicznym zarabia się już miliardy. Politycy patrzą na to tak: w jednym obszarze rzeczywiście coś już istnieje, w innym jest obiecywane coś innego, ale nie jest to widoczne w takim stopniu. Musimy dokonać skoku wiary.
Co sądzisz o oskarżeniu, że producenci skomplikowanych tworzyw przemysłowych odbierają surowce podmiotom zajmującym się recyklingiem mechanicznym podczas recyklingu prostych poliolefin?
To coś, z czym musimy sobie poradzić. Dla nas byłoby możliwe utworzenie celów sektorowych, innymi słowy: opakowanie musi dbać o opakowanie, tekstylia muszą dbać o tekstylia. A prędzej czy później przemysł motoryzacyjny będzie musiał zadbać o swoje tworzywa sztuczne. W BASF już zastanawiamy się, w jaki sposób możemy zadbać również o nasze własne materiały. Jako argument przeciwko oskarżeniom o konkurencję materiałową podtrzymuję jednak zawsze, że góra odpadów z opakowań plastikowych jest tak ogromna, że surowców powinno starczyć dla każdego – dodatkowo jeszcze raz podkreślam, że recykling chemiczny ma uzupełniać, a nie zastępować recykling mechaniczny.
Czy w najbliższej przyszłości bilans energetyczny recyklingu chemicznego ulegnie poprawie?
Nie ulega wątpliwości, że nakład energii w recyklingu mechanicznym jest niższy niż w recyklingu chemicznym. Ale nie powinniśmy tutaj porównywać jabłek z pomarańczami. Recykling mechaniczny wymaga stosunkowo czystego przepływu materiałów, a to oczywiście wymaga również dużego wysiłku w zakresie sortowania i czyszczenia. Ponadto piroliza jest procesem stosunkowo energooszczędnym: część odpadów, której nie można przekształcić w olej, jest poddawana pirolizie w gaz, który wykorzystuje się do wytworzenia energii potrzebnej do procesu. Oznacza to, że potrzeba mniej dodatkowej energii. Innymi słowy, proces jest stosunkowo wydajny. Jednakże bardzo ważne jest, abyśmy oczywiście nie poprzestali na obecnym etapie; musimy w dalszym ciągu rozwijać pirolizę technologicznie. Jest wielu dostawców technologii, którzy na przykład wykorzystują mikrofale do podgrzewania procesu. Jeśli następnie uruchomisz ten proces na zielonej energii elektrycznej, w tym momencie nie będzie żadnych dalszych emisj
